مقدمه
دستگاههای پرس قرص (Tablet Press Machine) از مهمترین تجهیزات در صنعت داروسازی هستند که نقش حیاتی در تبدیل پودر یا گرانولهای دارویی به قرصهای یکدست، پایدار و استاندارد دارند. کیفیت، سرعت و دقت این دستگاهها، تأثیر مستقیم بر نتیجه نهایی فرآوردههای دارویی دارد. به همین دلیل انتخاب یک پرس قرص مناسب، موضوعی کلیدی برای شرکتهای تولیدکننده دارو، مکملها، و صنایع بهداشتی محسوب میشود.
دستگاه پرس قرص چیست؟
دستگاه پرس قرص دستگاهی مکانیزه است که با اعمال فشار یکنواخت روی مقدار مشخصی از پودر یا گرانول، آن را به شکل قرصهای سخت، منسجم و یکسان تبدیل میکند. این دستگاهها از یک سیستم فیدر، سمبه بالا و پایین، قالب (Die)، تورِت (Turret)، سیستم کنترل و استپر موتورهای دقیق تشکیل شدهاند.
انواع دستگاههای پرس قرص
۱. پرس قرص تکسمبه (Single Punch Press)
- مناسب برای تولیدات کوچک و آزمایشگاهی
- سرعت تولید پایینتر
- قیمت اقتصادی
- مناسب برای فرمولاسیونهای جدید یا تولید نمونه (R&D)
۲. پرس قرص روتاری (Rotary Tablet Press)
- رایجترین انتخاب برای تولید صنعتی
- ظرفیت تولید بسیار بالا
- فشار یکنواخت و یکنواختی وزن قرصها
- امکان چندلایهسازی (Multi-layer)
۳. پرس قرص چندلایه (Multi-Layer Tablet Press)
- کاربرد: مکملها، قرصهای جویدنی، داروهای دو یا سه لایه
- جداسازی مواد ناسازگار در لایههای مختلف
- زیبایی و شناسایی بهتر محصول نهایی
۴. پرس قرص با پرکُنترل (High Speed & Pre-Compression)
- دارای پیشفشردهسازی برای کاهش شکستگی
- مناسب تولید ۲۴ ساعته
- مخصوص کارخانجات بزرگ دارویی و ویتامینی
اجزای اصلی دستگاه پرس قرص
✔ قالب (Die)
شکل و اندازه قرص را تعیین میکند.
✔ سمبهها (Punches)
به پودر فشار وارد میکنند. کیفیت سمبه نقش مستقیم در یکدستی وزن و سختی قرص دارد.
✔ سیستم تغذیه (Feeder)
پودر را دقیق و کنترلشده داخل قالب میریزد.
✔ تورِت (Turret)
قلب دستگاه؛ سمبهها و قالب را میچرخاند.
✔ HMI و کنترل PLC
برای تنظیم وزن، فشار و سرعت.
مزایای استفاده از دستگاههای پرس قرص مدرن
۱. تولید یکنواخت و استاندارد
- وزن ثابت
- سختی یکسان
- داروی پایدار و بدون ریزش
۲. افزایش بهرهوری کارخانه
- تولید در تیراژ بالا
- خطای بسیار کم
- کاهش اتلاف مواد اوليه
۳. سازگاری با GMP و FDA
- طراحی استیل و ضدزنگ
- قابلیت شستشو (WIP)
- سیستمهای ایمنی استاندارد
چه عواملی در انتخاب دستگاه پرس قرص مهم هستند؟
۱. ظرفیت تولید موردنیاز
- آزمایشگاهی → تکسمبه
صنعتی → روتاری یا پرسرعت
۲. ویژگیهای محصول
- پودر چسبنده
- گرانول خشک
- قرصهای چندلایه
→ هرکدام دستگاه مخصوص خود را نیاز دارند.
۳. فشار موردنیاز برای تراکم
- مکملهای ویتامینی → فشار بالا
- داروهای معمولی → فشار متوسط
۴. حساسیت به رطوبت و گرما
در انتخاب جنس قالب و سمبه مهم است.
۵. بودجه و خدمات پس از فروش
یک پرس قرص باید قطعات یدکی قابلدسترس و تیم پشتیبانی فعال داشته باشد.
تعمیر و نگهداری (Maintenance)
برای افزایش عمر دستگاه:
- تمیزکاری روزانه
- روغنکاری منظم
- بررسی سایش قالبها
- کالیبراسیون دورهای
- کنترل فشار و سرعت تولید
کاربردهای دستگاه پرس قرص
- قرصهای دارویی
- قرصهای جوشان
- مکملهای ورزشی
- قرصهای گیاهی
- قرص نمک
- قرص شوینده و بهداشتی
جمعبندی
دستگاههای پرس قرص یکی از اساسیترین تجهیزات در صنایع دارویی و بهداشتی هستند. کیفیت ساخت، ظرفیت تولید، فشار دستگاه، نوع سمبه و قالب و فناوری کنترل دیجیتال، همگی در کیفیت نهایی قرصها تأثیرگذارند. با شناخت دقیق ویژگیهای مواد اولیه و الزامات تولید، میتوان بهترین دستگاه پرس قرص را انتخاب کرد و بهرهوری خط تولید را بهطور چشمگیری افزایش داد.